De Mallemolen vertragen

Het gaat er al een tijdje hard aan toe: de werklozen, de bijzondere jeugdzorgkinderen, de ziekenkastrekkers, de ocmw’ers… kortom iedereen die leeft van belastinggeld zonder duidelijk aantoonbaar ‘nut’ is kop van jut nu het solidariteitsbeginsel op de helling staat. Zelfs de ambtenaren, die ook leven van belastinggeld, worden uitgedaagd hun ‘nut’ te bewijzen. Want zoveel geld spenderen aan het collectieve, ten nadele van het individueel vermogen en dito keuzes, dat kunnen we ons niet langer ‘permiteren’, toch?

En na het langer werken debat, volgt het activeringsdebat. Nog een keer, en opnieuw, en opnieuw… de molen draait rond en rond. Steeds sneller draaiend, produceert de mallemolen een middelpuntvliedende kracht die steeds meer volk naar de marge zwiert. Steeds minder mensen zijn sterk genoeg, ook mentaal en intellectueel, om de voortdurende verandering, de toenemende complexiteit en de snelheid van dit alles aan te kunnen. En ten lange leste haken ze af. Ze klagen het systeem aan, terecht, maar gebruiken dit als excuus om niet meer in te zetten op eigen krachten en mogelijkheden. De drempels, de afwijzingen, de onzekerheden raken mensen zodanig dat ze zichzelf beschermen door de uitdaging niet meer aan te gaan, door zich steeds minder verbonden te voelen met anderen , met de samenleving. En soms ook de verbinding met zichzelf te verliezen. Het is daar dat slachtofferschap zich nestelt en mensen verlamt.

Wat mij opvalt, is hoe zwaar al die afwijzingen wegen op mensen en hoe weinig draagkracht/veerkracht sommigen hebben. Dat is geen verwijt, in tegendeel. Maar het zegt wel iets over hoe steeds meer mensen op één of andere manier 'kansarm' zijn , en daarmee de geboden kansen helemaal niet kunnen grijpen. Ik ben super goed geoefend in afgewezen worden en heb altijd voorspeld dat 'gewone middenklassers' dit nooit zouden aankunnen. En nu dat zich een precariaat vormt, zie je hoe steeds meer mensen niet langer voldoende 'mentaal uitgerust' zijn om alle afwijzing en onzekerheid enerzijds (naast de mallemolen) en alle complexiteit en risico's (op de mallemolen) nog te dragen en te verwerken. En ik zie ook hoe groepen van mensen zo snel mogelijk en zo veilig mogelijk van die mallemolen afwillen terwijl ze vragen dat de anderen het volhouden of meer moeten doen.

Misschien moeten we met zijn allen, op en naast de mallemolen, niet zozeer erop of eraf willen maar vooral werken aan een vertragen van die molen, zodat er minder ongelukken van komen...

Griekse tragedie of tragiek van een systeem?

Iedereen heeft een mening over Grieken, Griekenland, Europa en de banken. “Het zijn allemaal gangsters, meneer'” en “De Grieken hebben het aan zichzelf te danken”.  Dat komt overeen met twee grondhoudingen die ieder van ons wel eens hanteert. Systeemschuld ontslaat individu van verantwoordelijkheid en oplossing is de ene houding. Die houding is het gevolg van een ‘externe locus of control’. Het leidt vaak tot aangeleerde hulpeloosheid, het cultiveren van slachtofferschap. Dit denken staat voor het collectief schuldmodel, historisch te situeren in linkse kringen en grote maatschappelijke bewegingen zoals vakbonden.

De andere houding gaat uit van een individueel schuldmodel, waarbij bedoeld wordt dat ieder zelf verantwoordelijk is voor zowel ellende als succes en waarbij men appeleert aan een sterke wil en een ‘interne locus of control’.  Historisch gezien is dit te situeren in meer liberale kringen, bij ondernemers en andere ‘vechtertypes’ en bij mensen die vooral denken dat al die ellende hen niet kan overkomen omdat ze hun zaken goed op een rij hebben….

Natuurlijk is het een en/en verhaal, zoals altijd. Meer nog, oorzaak en gevolg, systeem en individueel handelen liggen in elkaars verlengde en hebben de crisis versterkt tot barstens toe.

Maar als verlies zich aandient, dan zijn we er als de kippen bij om dit af te wentelen. Op het systeem of op de mensen, het maakt niet uit, als ze mij maar niets afnemen. Als ik maar niet verlies. En dus organiseren we ons, denkbaar of reëel, om minstens gedeeltelijk het komende verlies af te wentelen.

En daarmee verdwijnt het dunne laagje vernis van beschaving, en krijgen we een verruwing op alle vlakken.  Tot nader order, kan ik wel mijn menswaardigheid behouden en ontwikkelen, heb ik nog niet de neiging te vervallen in simplistische reactiepatronen, en ben ik bereid te verliezen op een georganiseerde, herverdelende manier. Want de taart wordt niet groter. Je kan er naar streven om bij de rijken te horen, je kan de rijken vervloeken. Maar je kan mensen, rijk en arm, ook uitnodigen om samen nieuwe vormen van rijkdom te ontwikkelen….