zondag 25 maart 2012

Armoede afschaffen?

Steeds opnieuw klagen bezorgde, linkse burgers armoede en dakloosheid aan op een manier waarbij men erg hamert op de rol van overheden en instituties. Maar zowel de mensen in armoede zelf als individuele burgers hebben ook een verantwoordelijkheid op te nemen. Bovendien zit in die 'staatsbenadering' onderhuids een 'wedstrijdje om ter armst'. Want hoe armer, hoe meer schrijnende ellende, hoe meer hulp je kan uitlooken. Maar je kan niet streven naar het 'afschaffen' van armoede omdat je dan eigenlijk ook de armen moet 'afschaffen' en hun bestaansrecht (en hun levensvorm) ontnemen. Juist door die leefvorm te respecteren, kan je van daaruit vertrekken. Er zijn ook daklozen die er (nog) niet aan toe zijn om niet dakloos te zijn. Dat kunnen wij, vanuit middenklasse denkkaders en 'linkse' waarden erg vinden, maar toch moeten we accepteren dat de wereld er niet uitziet zoals we willen, in een estetische vorm die ontdaan is van de lelijkheid van armoede.
Waarmee ik niet gezegd wil hebben dat 'mensen het zelf zoeken'.
Dakloosheid en thuisloosheid zijn schrijnende fenomenen, met een waaier van redenen, oorzaken en mechanismen die spelen. In de hulpverlening is het nooit goed om generiek in te zetten op het bestrijden van een fenomeen, terwijl het eigenlijk moet gaan over de mechanismes achter die fenomenen.
Een andere valkuil is die van de 'aangeleerde hulpeloosheid'. Die wordt versterkt door de relatie met mensen, ook met daklozen, niet wederkering te maken. Concreet betekent dit dat je mensen aanspreekt op hun probleemoplossend vermogen of dat je dat minstens bevraagt. Ik ga niet mee in de houding van mensen met een 'externe locus of control'. Je kiest inderdaad niet de omstandigheden, maar wel hoe je daar mee omgaat. En indien de kansarmoede van iemand op alle dimensies zeer groot is, disfunctioneel groot, moeten mensen vooral beschermd worden tegen de onmogelijkheid om het leven zelf vorm te geven en tegen het veroorzaken van grote maatschappelijke kost. Er is inderdaad een groep mensen die, tijdelijk of permanent, niet in staat is om keuzes te maken en waarvoor dus deels de ultieme individuele keuzevrijheid niet geldt. We moeten de dingen beter benoemen, en niet louter -vrij sentimenteel- kijken en klagen over de 'lelijkheid' van armoedefenomenen zoals daklozen in het station.
We kunnen de armoede niet afschaffen, maar wel een bijdrage leveren door zelf meer en beter te delen wat we hebben en mensen echt te ontmoeten...