Over kruimels en het brood...

Een paradigma is een set van aannames, een geheel van opvattingen. Het gaat bijvoorbeeld om een mensbeeld, een natuurbeeld, etc. Nog enkele zijn: de maakbaarheid van de mens, het nutsdenken, het antropocentrisme van de westerse mens, het opzeggen van het sociaal contract met de maatschappij, het afzweren (of maximaal verkleinen) van de staat... Dat zijn allemaal ideologische keuzes gebaseerd op utopieën, of ze van Aynd Rand komen of van de deep ecology beweging. Daar is op zich niets mis mee, maar het is goed zich daar bewust van te zijn. Wat is het alternatief, m.a.w. wat is de paradigma shift waarover steeds vaker geschreven en gedebatteerd wordt, minstens in ecologische kringen? Dat alternatief draait oa om herverdeling, een thema dat tijdens de laatste decennia van de vorige eeuw onder tafel belandde om er nooit meer echt op te geraken. Deze keer draait het niet meer om het herverdelen van de groei, maar om het herverdelen van verlies, van verminderen. Waarbij we niet meteen moeten aannemen dat zoiets slecht zou zijn of ons ongelukkig zal maken. In het nieuwe paradigma is geld is slechts een transactiemiddel en brengen we economische transacties terug binnen de grenzen van aarde en menselijke vermogens. Dat betekent per definitie 'verminderen', wat dan weer resulteert in grote variatie van verlieservaringen. Dat hoeft niet noodzakelijk een werkelijk verlies van welzijn te betekenen. Maar we zijn niet meer geoefend in neen, in afwijzing, in verminderen. Dus gaan we het uit de weg. Het is net het voortdurend afwentelen van de mogelijkheid tot verlieservaring, dat ons doet spartelen in het drijfzand van het geglobaliseerd kapitalisme. Dat geglobaliseerd kapitalisme biedt geen antwoord op de nood aan herverdeling en de staat is zo sterk gereduceerd dat het niet langer zijn primaire taken naar behoren kan uitvoeren. Dus is het aan ons om op verschillende manier aan herverdeling te doen. Filantropie is daar één van, maar ook een gevaarlijke piste. Silicon valley bijvoorbeeld, waar veel kapitaal zit en kapitaal virtueel nog groeit, vindt het democratisch proces niet efficiënt genoeg en achterhaald. We mogen dus vragen stellen over het paradigma waarbinnen zij met kapitaal omgaan. Daar tegenover staan wij, het volk. Wij kunnen zelf de lokale economie versterken. Wij kunnen zelf een meer veerkrachtige gemeenschap worden. Alleen, daar is ook kapitaal voor nodig. Onze economie is 'cash drained', d.w.z. dat er veel te veel geld uit het dagelijks economisch verkeer (dus geld als transactiemiddel) wordt gehaald en daarmee uit de reële economie. Er wordt teveel gespaard en niet alleen omwille van uitgestelde consumptie, het risico kapitaal is steeds minder ter beschikking van ondernemers en ondernemingen omdat het rendement op kapitaal via de ondernemingen niet kan concurreren met speculatieve markten en financiële producten. En dan zijn er de banken, die hebben een groot waterhoofd als gevolg van geldcreatie door schuld. Ook nu is 'quantitative easing' door de ECB niet meer dan uitstel van executie. Het volume geld vertegenwoordigt niet langer de mogelijkheid tot productie en consumptie, nu of later. Of om Piketty te parafraseren: je kan vraagtekens plaatsen bij de verhouding tussen kapitaal en nationaal inkomen. Kortom, om dit gezond te krijgen, gaan we massaal kapitaalvernietiging, en vernietiging van kapitaalgoederen, tegemoet. Die 'verlieservaring' zou zich, op een herverdelende manier, moeten spreiden over alle stakeholders. Maar helaas verloopt het anders. De buffers die nu aangelegd worden in geld, wat een valse zekerheid is, zijn pogingen om verlieservaring voor zichzelf en de eigen peergroup tegen te gaan en af te wentelen op 'de anderen', meestal lagere socio economische groepen. Al die druk komt uiteindelijk terecht bij de plebejers en die roeren zich. Ze maken elkaar áf, niet met wapens, maar door elk sociaal contract met de samenleving op te zeggen en/of de illusie te koesteren dat ze van de anderen (financieel georganiseerd) onafhankelijk zijn. Niets is minder waar ... Als we steeds minder kruimels hebben, steeds minder reëel geld in de dagelijkse transacties (het nationaal inkomen), omdat het brood (het nationaal vermogen) van de tafel werd gehaald en we bijgevolg die kruimels steeds sneller moeten laten rond gaan in het productie en consumptieapparaat, dan is het logisch dat men nog een snede van het brood wil halen en terug brengen naar de reële economie. Er zijn nu gewoonweg niet genoeg kruimels om elkeen te laten deelnemen aan dat apparaat...