Een beetje filosofie over politiek handelen…

De "Groenen' hebben wel degelijk fundamentele kritiek op de neoliberale, louter vrije markt gedreven economische organisatie. Maar erkennen ook dat die organisatievorm dominant is en wensen daarin verandering te brengen door middel van een 'pragmatisch idealisme'. Dat werkt in ieder geval meer verbredend dan het grote gelijk van mijn generatie, in de kroeg of ergens anders in de marge van grote maatschappelijke golven...
Het grote verschil tussen greenwashing van het neoliberare marktdenken, en dat bestaat zeker, en de groene ideologie is dat er een fundamenteel verschil is in de kijk op mens en organisatie van de wereld. Ecologisten, ook de nieuwe generatie pragmatici, erkennen de interafhankelijkheid van elkaar en van ecosytemen. Het eco-centrisme komt in de plaats van het soort humanisme dat de verlichting ons bracht: de mens tussen aarde en God, met de opdracht steeds meer mens te worden, weg van de lagere soort en richting het goddelijke, en daar al het lagere ongebreideld voor in te zetten. Eco-centrisme, daarintegen, benadert het eigen bestaan - en de middelen om dat bestaan vorm te geven- vanuit de waardering dat dit slechts mogelijk is in verhouding tot de interafhankelijkheid van elkaar en van ecosystemen en hun subs. Het gaat dus niet om het ontkennen van het recht op genot, of welke menselijke drijfveer of behoefte ook, maar om de mate waarin en de wijze waarop we uiteindelijk handelen en impact hebben op onszelf en anderen. En waarin anderen en alles rondom impact heeft op ons. Ecologie is wel degelijk een vorm van 'economisch' omgaan met de dingen, maar dan met een ander perspectief in tijd en ruimte. Wat de economische ruimte gemaakt heeft tot wat ze nu is, is het gebrek aan ideaal, ethiek, moraal, waarden en normen. Het utilitaire, materialistische heeft gewonnen van het mentale, het intellectuele... Maar dat verwijt ik niet zozeer individuen, wel de mens als soort. Uit de praktijk blijkt immers dat er niet zoveel mensen zijn die in denken en handelen verder komen dan het 'tastbare van valse zekerheden'. Kan je het 'plebs' verwijten dat het denkt en doet wat het denkt en doet? Ik denk het niet! We moeten juist respect hebben voor dat onvermogen, die vorm van culturele, intellectuele, politieke, ideologische of filosofische 'armoede' en pragmatisch werken. Tenzij iemand in naam van de 'diepe ecologie' vindt dat een verlichte dictatuur maar moet kunnen?
Het is een oud adagio: veranderen we het systeem van binnenuit of nemen we er afstand van, vaak richting een eigen Utopie.
Ondertussen ben ik inderdaad een pragmatica geworden, en werk ik aan verandering binnen de huidige werkelijkheid en ga er economisch, sociaal, politiek maar ook moreel mee aan de slag.
Economie, niet als synoniem van een ideologie maar als systeem waarbinnen transacties worden georganiseerd, is niet weg te denken uit het menselijk (en niet menselijk) handelen. En een groot deel van het intermenselijk verkeer verloopt via transacties waar waardebepaling een grote rol speelt en uitgedrukt wordt in één of andere munt. Ecologisch leven gaat in de praktijk over de middel-doel verhouding van dat handelen, de impact van menselijk handelen en de verhouding tot alle andere elementen in ecosystemen. Het gaat dus niet om één of andere vorm van verplichte ascese of boetedoening voor de menselijke schade die reeds werd aangericht. Dat zou een ontkenning zijn van menselijke drijfveren en bestaansredenen. Het gaat evenmin om een nieuwe versie van ongebreideld hedonisme, maar dan met groene aflaten. Het gaat om het bereiken van nieuwe verhoudingen, nieuwe waarden en nieuwe waardebepalingen en daarmee het herschrijven van zogenaamde wetmatigheden die er geen blijken te zijn. Het gaat over iets wat mensen niet goed kunnen: oude zekerheden in vraag stellen en overgaan tot een paradigma shift.
Economie en ecologie gaan heel goed samen. Ecologische economie heeft het dan ook niet over 'groei' maar hoogstens over 'ontwikkeling' . Dat laatste was op zich al een geo-politiek compromis ;-) En duurzaamheid herbergt de tijdsdimensie en de ruimtedimensie en de vraag de naar een nieuwe middel-doelverhouding. En verder is er naast ecologische duurzaamheid, ten nadele van economische groei, ook vraag naar sociale duurzaamheid. En dat heeft ook een prijskaartje! Terecht werd de definitie van Duurzame Ontwikkeling bijgestuurd in twee richtingen. Enerzijds werd aangegeven dat de ecologische condities beperkend zijn voor economische én sociale duurzaamheid, en sociale duurzaamheid beperkend is voor het economisch bedrijf. Anderzijds werd het begrip opgerokken tot een triple P bottom line vanuit het perspectief van het economisch bedrijf, en dus per definitie uitgehold, want het vertrekt wel degelijk van een humanistisch, utilitair and superieur perspectief. Dat is een behoorlijk pijnlijke spreidstand. Maar wel nuttig omdat de omstandigheden ervoor zullen zorgen dat we met zijn allen op het ene of het andere been zullen moeten staan. En uit pragmatisme kan ik maar beter dat ene been, waar ecologische economie deel van uit maakt, versterken. En dat doe ik binnen het systeem. Door te streven naar transitie, zowel in de anekdotische dimensie van de individuele verantwoordelijkheid als in de meer systematische dimensies. En dat biedt meer perspectieven dan in de 21ste eeuw een antagonisme organiseren tussen twee 19de eeuwse ideologieën, waarvan beide hebben aangetoond dat ze het element 'mens' niet hebben begrepen en waarop zowel de ene als de andere stuk loopt...