Als antwoord op een brief van Fons Leroy (en 1 reactie daarop) die antwoordt op een brief van Jan Blommaert, via het medium De Wereld Morgen, schreef ik ondestaand briefje…
De VDAB is een veelheid aan mensen, diensten, doelstellingen en structuren. Er is niet zoiets als dé VDAB. Dus verwijten dat niet iedereen er als Fons Leroy bijloopt is flauw.
Ik geloof wel in de verplichting om sollicitatietraining te volgen, zij het dat het niet altijd even goede invulling krijgt. Mensen, heel veel mensen, hebben een 'slecht' beeld van hun sterktes en zwaktes. Meer nog, onze cultuur staat bol van het 'bestrijden van zwaktes' en het 'overwinnen van beperkingen', wat vaak een negatieve strijd is. Dat zijn diepe mechanismen , deels door de samenleving en deels door eigen overtuigingen bepaald, die ervoor zorgen dat mensen zelf niet toekomen aan de voor hen 'juiste' plaats op de arbeidsmarkt vinden. Ik geef regelmatig 'les' aan verschillende groepen studenten en telkens valt mij op hoezeer de opleiding dient om aan een sociaal-economische statut te voldoen, meer dan inhoud van de opleiding of de beroepsfinaliteit. Wij zijn immers sociale dieren, en willen graag voldoen aan sociale verwachtingen in de verwachting gewaardeerd te worden. En waardering drukt zich nu eenmaal in loon uit. Ik ben er dus ook gerust in dat de meeste hoger opgeleiden wel een baan vinden, tenminste als ze een beetje realistisch worden in wat ze 'echt' aankunnen.
Anderzijds neemt de arbeidsmarkt geen enkel risico. Aanwervingsprocedures zijn er om risico's te filteren. En dus werft men vaak 'middelmaat' aan. En dat is op zich niet slecht. Maar heeft voor gevolg dat sommige mensen eerder arbeidsmarktongeschikt zijn, en niet arbeidsongeschikt. Omgekeerd weten heel wat werknemers niet wat het verband is tussen hun loon, hun prestaties en de meerwaarde die ze al dan niet creëren die dat loon verantwoordt. De druk op mensen met een beperkte ontwikkelbaarheid, en dat zijn er zo'n 100.000 als ik de VDAB mag geloven, komt dus niet alleen van de arbeidsmarkt zelf, die steeds hogere eisen stelt en steeds meer onnodig achter witte raven zoekt, maar ook van de gemeenschap zelf, die niet langer de vuilnisman, buschauffeur of huishoudhulp als waardevol waardeert door sociale erkenning. 'Beperkt ontwikkelbaar' betekent niet 'minder waard, minder mens of minder waardevol'. Dit betekent dat we zelf moeten afstappen van de gedachte (uit de verlichting,het humanisme) dat de mens de opdracht heeft om altijd 'meer mens' te worden, zich te verheffen tot rationele wezens. Zo werkt dat dus niet, hé. Je moet de beperkingen van mensen heel helder durven benoemen (ook al liegt de mens graag tegen zichzelf als coping), die gevolgen ervan 'managen' maar de beperkingen niet proberen opheffen (dat is een negatieve strijd die men in sé niet kan winnen) maar inzetten op het 'empoweren', het bekrachtigen en het ontwikkelen van de talenten die er wel zijn, de sterktes dus. Dat is het persoonlijk aandeel binnen het arbeidsmarkt dilemma. En het structuur aandeel is dat we heel anders moeten omgaan met arbeidsdeling en jobcreatie. We, als werkgevers, zullen moeten leren anders taken te groeperen rond aanwezige talenten, oog te hebben voor (kans)armoede op de werkvloer, voor diversiteit, en voor het feit dat de vergoeding voor andere productiemiddelen versus de vergoeding voor arbeid is scheef gegroeid. Gebruik de 'theory of constraint' om te weten waar productiviteit cruciaal is voor het hele proces en organiseer het werk anders, en toch binnen een gezond business model.
En aan wij allen: laten we het wij/zij denken verlaten, het leidt alleen tot oorlogen, conflicten, uitbuiting, psychologisch en sociaal geweld. En wie veel geweld ondervindt, wordt geweldadig. Want het geweld plant zich voort met steeds meer kracht, in steeds meer vormen. En het arbeidsmarktparadigma zit vol van alle soorten 'geweld'...
