Ik ben een Letser. Ik ben lid van Lets Gent. En samen met meer dan 250 andere letsers komen er transacties tot stand in het ruilen van tijd (diensten) en goederen via een nominale waarderingseenheid. Dus zijn ‘onze’ stropjes een complementaire munt. Net zoals de Equi, waarover meer hier. De Equi is veel meer ideologisch geladen, en vooral heel ‘zweverig’ en weinig uitgewerkt. Als begin van antwoord op vragen van een aantal letsers over de Equi, wil ik het onderstaande met jullie delen.
Net zoals de stropjes kan de equi slechts werken als een complementaire munt en niet ter vervanging van de euro. Een munt is immers maar een ‘voorstelling’ van een waarde, terwijl de echte problemen zitten bij de waardebepaling en bij de transacties , die tussen mensen georganiseerd worden. De equi is veel meer ideologisch geladen dan de stropjes, omdat we binnen Lets Gent daar ook voor kiezen. Er zijn namelijk heel verschillende invalshoeken en redenen waarom iemand wil en kan letsen en Lets Gent spreekt zich daar in se niet over uit.
Veel belangrijker dan de munt is het sociaal contract waarmee we elke soort munt inzetten. Daarmee bedoel ik: waarvoor wil ik hoeveel betalen, hoeveel heb ik over voor rechtvaardigheid, duurzaamheid, het betalen van andermans arbeid in de juiste condities, etc. We zijn de voorbije decennia vooral getraind om ‘prijs’ af te wegen tegen ‘het verwachte nut of genot’ van goederen en diensten. Dus kijken we alleen naar een heel klein stukje van de hele keten, namelijk het stukje ‘consumeren’. Consumeren bestaat uit een reeks ‘transacties’ , net zoals letsen, waarbij je telkens moet nadenken over drie dingen: wat zijn mijn behoeften, welke behoeftebevrediger ga ik kiezen en kan ik verkrijgen, en hoeveel ‘waardering in monetaire eenheden’ heb ik er voor over. Nu denken we vaak over onszelf dat we rationele wezens zijn die bewuste keuzes maken, maar niets is minder waar. We doen maar wat, worden geregeerd door diepe denkpatronen die niet noodzakelijk adequate oplossingen opleveren en bovendien gaan we vaak in op impulsen en emoties. Bovendien zijn we ook biologisch bepaald, bijvoorbeeld is elk van ons één van de drie types in het reageren op (vermeend) gevaar (flee, freece , fight van Darwin). Dat en nog veel meer bepaalt meer dan geld of monetaire systemen hoe een samenleving eruit ziet. Ook binnen Lets komen een aantal ‘oude’ gewoonten terug, ook al betekenen ze niets binnen Lets, omdat we zo geconditioneerd zijn in een aantal aannames.
Bijvoorbeeld kunnen een aantal Letsers het niet nalaten om te ‘sparen’. Toch werkt dit voor Lets contraproductief. Er ontstaat namelijk geen ‘meerwaarde’ met sparen. En Lets kent geen ‘verzekeringsbeginsel, bvb. tegen toekomstige tekorten’.
In tegendeel, als er teveel stropjes vastzitten zowel aan de bovenkant als aan de onderkant van de schaal, zijn er in het totaal minder stropjes die kunnen bewegen en dus minder transacties mogelijk. Daarom heeft in de echte economie sparen ook invloed op inflatie/deflatie…
In het denken over geld moeten we vermijden dat we het kind met het badwater weggooien. Lets bewijst juist het belang van een ‘nominale waardering via een eenheid die kan geruild worden’, wat de primaire functie van elke munt is. De ‘vertaling’ van behoefte naar behoeftebevrediging binnen een transactie is een veel complexer verhaal en gaat samen met een aantal sociale regels, normen en waarden ook, en met een aantal ‘economische wetmatigheden’, ook in consumentengedrag. Bijvoorbeeld is het binnen Lets niet de bedoeling om ‘meerwaarde te capteren’ en dus winst te maken. Daarom is een uur 40 stropjes waard, want we eigenlijk waarderen we de tijd die we spenderen als letser. Door het stijgend aantal transacties in het letsen van goederen, is het veel minder duidelijk hoe dan die waarde bepaald wordt. En dus zullen de beste verkopers net dat verhaal brengen, net die waarde weten aan te prijzen zodat er ‘maximale betalingsbereidheid’ ontstaat. Of aan de andere kant zullen mensen argumenteren op ‘prijs’, namelijk dat een brood goedkoper is via Lets dan in de winkel (zelfs al wordt dat niet expliciet aangegeven, het leeft zo onder de afnemers).
Eigenlijk is dat niet anders dat het samenstellen van elementen die de prijs van iets bepalen. In een gewone economie (distributie en verkoop van goederen en diensten) is dat reeds gebeurd waardoor je een bepaald goed koopt met een bepaalde prijs, verpakking, winkel, functies en levensduur (om maar een paar elementen te noemen).
Wat is er nu anders in Lets? Dat ieder voor zichzelf moet uitmaken hoever je wil gaan in het ‘uitdokteren’ van de waarde binnen een transactie (van goederen, die van diensten is min of meer bepaald). En dat gaat altijd samen met jouw persoonlijke doel en met de normen/waarden die je hanteert. Met andere woorden, met welk sociaal contract maak jij deel uit van de groep? Ben je iemand die genereus in het leven staat en voornamelijk een ‘teveel’ wil delen of ben je iemand die voortdurend ‘tekorten’ ervaart en probeert via Lets die ‘tekorten’ op te lossen? Is er nooit genoeg? Ben je er op uit om te ‘maximaliseren’ en om je te ‘verzekeren’ tegen onzekerheid en onvoorspelbaarheid via het zoveel mogelijk tegoeden opbouwen en zo onafhankelijk mogelijk van anderen te zijn? Of ben je eerder iemand die (bewust) in ‘interafhankelijkheid’ wil leven met anderen en met ecosystemen? Durf je ook te rekenen op anderen, ook al heb je niet meteen een tegenwaarde te bieden? Ben je solidair en durf je op solidariteit te rekenen. Dat zijn wezenlijke vragen en bepalen veel meer hoe je met geld (of stropjes) omgaat , dan de organisatie van een monetair systeem (in de primaire functie). Toch merken we ook bij Lets dat enige ‘regulering’ van het systeem zich opdringt. En omdat we niet van regels houden, proberen we dat tot een minimum te beperken. Maar het zijn de leden zelf die verantwoordelijk zijn voor het feit dat we als organisatie meer ‘sturend’ zullen moeten worden. Lets is dus een zeer boeiend experiment, net omdat vele soorten mensen eraan deelnemen. De Equi is veel utopischer en eigenlijk niet goed uitgewerkt in haar ‘systeemkenmerken’ en daarom kan het niet werken…
Ik heb er geen idee van of deze bijdrage een antwoord is op de vragen van Letsers maar ik zou een (symbolische)stropjesvergoeding erg waarderen ;-)
Immers is kennis ook een ‘goed of dienst’ die niet meteen een ‘marginaal nut’ oplevert, maar elke beschaving houdt nu eenmaal ook denkers en dichters in leven…
Warme groet
